Het Riemsmid Orgeltje
Dit is inmiddels wel een bekende foto. Maar weet u wat er in dit orgeltje verscholen gaat?
In het jaar 1940 werd gepubliceerd het boek: GEDENKBOEK DER NED. HERV. GEMEENTE TE GINNEKEN
In dit boek staat de geschiedenis van de Laurentiuskerk te Ginneken beschreven vanaf ongeveer het jaar 1566 tot 1940. Het is gepubliceerd onder Ds. Ter Haar – Romeny.
​
Het onderwerp van dit schrijven is het orgel. Hierover staat beschreven op pagina 111:
“Het eerste stuk doet ons weten dat nog slechts één decennium na de grondvesting der “PUBLYCQ GEREFORMEERDE KERCKE” te Ginneken een kerkorgel werd gebouwd op last van den kerkeraad met den predikant incluis van de zijde der kerk en van schout en schepenen voor de burgelijke gemeente. In hoeverre de laatste bijdroeg tot de kosten, blijkt niet, doch wél, – dit uit de volgende bescheiden – dat haar vertegenwoordigers bij wijze van superintendenten ook de omliggende kapellen, geen zelfstandige kerkelijke gemeente vormende, die in de kosten omsloegen. Het orgel was in ‘t najaar van 1658 reeds geplaatst en geinspecteerd door twee deskundigen uit het nabije Breda, die beiden aldaar als organisten en ‘meesters’ fungeerden. Volgens hun oordeel kwam den maker ervan, Mr Johan Riemsmid, alle lof toe, had deze zelfs een gratificatie boven zijn overeengekomen loon verdiend.
Want dit orgel was aanbesteed niet voor een bepaalde som ineens en zóó dat de orgelbouwer voor alle materialen had te zorgen, doch hij was meer bij de aanbesteders ‘op karwei’ dan aannemen. Een schrijnwerker, Herman Matthysen, leverder bijv. Het hout voor de orgelkast, blaasbalgen en andere onderdeelen, waarvoor dit materiaal gebruikt moest worden, ter betaling van welke leveranties aan Riemsmid door den kerkeraad voorschotten verstrekt werden, die na een zestal jaren echter aan Matthysen nog niet betaald bleken te zijn, toen de orgelmaker sinds eenigen tijd dezer wereld afgestorven was, zoodat toen de bovengenoemde schrijnwerker zijn vordering ten laste der oorspronkelijke aanbesteders bracht.”
Dit stuk tekst spreekt over de aannemer, dhr Riemsmid. Omdat er in de loop van de tijd verschillende namen genoemd zijn, zoals dhr Reimschmitt, neem ik op deze pagina bovengenoemde naam aan. Verder wordt in het boek gesproken over de eerste organist van het orgeltje.
Dit is de oudste bekende foto van het interieur van onze kerk. Deze foto moet zijn van na 1880 omdat toen de kerk werd gehalveerd.
Dit is naar alle waarschijnlijkheid het originele Riemsmid orgeltje. We zien openslaande deuren, drie pinakels en versieringen aan de onderkant. Het oorspronkelijke orgeltje had acht registers, waarvan in 1708 door J. Zeemans een pedaalregister werd toegevoegd.
Waarschijnlijk heeft Van Gelder de deuren van het orgeltje laten verwijderen om het uit te breiden met twee buitentorens. Daarbij kregen de twee kleine pinakels een andere plaats.
Het orgeltje stond of hing dus eerst in het koor, waar nu het kruis hangt. Op een plattegrondje getekend door een kerkvoogd, zien we de oude en toen nieuwe situatie:
In 1890 werd het complete binnenwerk door J. van Gelder vernieuwd. Het orgeltje in deze uitvoering heeft in Ginneken dienst gedaan tot 1939. Toen is het verkocht aan de Romaanse kerk te Marum in Groningen. Het is tot vandaag nog steeds in gebruik. De huidige afmetingen van dit Riemsmid – Zeemans – Van Gelder orgeltje zijn als volgt: De breedte is 300 cm, + 80 CM extra voor het aangehangen pedaal. De hoogte is 421 cm en de diepte is 170 cm. Zo ziet dit orgeltje er vandaag de dag uit:
Echter een duidelijker beeld krijgen we bij een zwart-wit foto. Helaas is het plafond van de Romaande kerk te Marum te laag en zijn de drie pinakels in de loop der tijd verloren gegaan. Het is niet bekend of de pinakels mee verhuist zijn naar Groningen, of dat ze in particulier bezit zijn gekomen. Misschien dat de leden van de toenmalige kerkenraad ze als versiering thuis bij de haard hebben gezet. Of misschien liggen ze verborgen in één van de vele grafkelders die onze kerk rijk is.
Klopt het wat ik op deze pagina zeg? Kijk nog eens naar de oudste foto, en naar de duidelijke zwart-wit foto. De hoogteverschillen komen overeen. De diepteverschillen komen overeen. De versieringen aan de onderkant van het orgeltje komen overeen. De onderkast klopt. Dit middendeel, is gewoon het oude Riemsmid gedeelte. Mysterie opgelost.
​
In de oorlog kreeg onze kerk een nieuw orgel. Van orgelbouwer De Koff. Een machtig instrument. Helaas heeft dit orgel een voltreffer niet overleeft.
Kijkt u naar ons huidige Flentrop orgel, dan is op moderne wijze het oude orgel terug te vinden. Alleen heeft dit orgel twee kleine stukken tussen de buitentorens en het binnenstuk, waardoor het 140 cm breder is. Maar wie een beetje fantasie heeft, ziet in dit orgel een moderne versie van het verleden. Net als het hek wat er voor staat, wat duidelijke overeenkomsten heeft met het oude hek van het oude liturgisch centrum...
